Хүннү

МЭӨ IV зуунд үүссэн Хүннү гүрэн нь Монголын газар нутаг дахь нүүдэлчдийн анхны хүчирхэг улс гүрэн байжээ. Хамгийн хүчирхэг үедээ баруун зүгт Түрэгстан, зүүн зүгт Хянганы нуруу, хойд зүгт Байгаль нуур, өмнө зүгт Цагаан хэрэмд тулсан өргөн уудам нутгийг эзлэж байжээ. Хүннү гүрнийг анх Түмэн шаньюй үндэслэжээ. Түүний хүү Модун шаньюй нь МЭӨ 209 онд эцгийгээ хөнөөж аймгуудыг нэгтгэж хүчирхэгжүүлжээ. Тэдгээр зүүн Монголд хамгийн хүчтэй байсан гол өрсөлдөгч аймаг болох Дунху нарыг эзэлжээ. Улмаар Цинь улсын баруун аймгуудыг эзлэн өөртөө нэгтгэжээ. Гэвч Хятадын жанжин Мэн Тянь энэ эзлүүлсэн газ...

Эртний түүх

Өнөөгийн Монгол улсын нутагт одоогоос 850000 жилийн өмнө хүн амьдарч байсан гэсэн баталгаа байдаг. Тийм боловч МЭӨ 3-р зуунаас төмөр зэвсэг энэ нутагт орж ирсэн үеэс л улс төрийн хувьд чухал болжээ. Ерөнхийдөө энэ үе хүртэлх Монголын түүх нь Сибирь, умард Орос, Хятад, Араб Перс, Төв Азийн хооронд орших тал газрын түүхтэй ижилхэн байжээ. Энэ тал газрыг, хааяа нэгддэг боловч амархан задарч үгүй болдог холбоонуудыг үүсгэдэг тархай бутархай нүүдэлчин аймгууд эзлэж байв. Эдгээр нүүдэлчид нь мал аж ахуй эрхэлж, газар тариалангийн улсууд ба хажуудах аймгуудтай худалдаа хийж, тэдгэ...

МОНГОЛЫН ИХ ХААД
Хабул хаан H1-1148
Хиад аймаг Боржигон овогтны өвөг дээдэс болох Бодончар сэцэнээс хойших найм дахь үеийн ач хүү Хабул нь Чингис хааны алч өвөг билээ. Хабул хаан нь 1101 онд Турбинай сэцэний ууган хүү болон мэндэлжээ.
Тухайн үед Монгол нутагт хаадыг үе залгамжлалаар бус харин хэн чадалтай эрдэмтэй нь сонгодог ёс байжээ. Тийнхүү 1130 онд эрэлхэг чадалтай Хабулыг их хуралдайгаар хэлэлцэн Хамаг Монголын хаанаар өргөмжилсөн байна. Хамаг Монгол бол тэр үеийн бүх монгол туургатныг нэгтгэсэн улс байсан бөгөөд Хабул хаан “Цагаан ясны хаан” гэж нэрлэгдэх болжээ.
Хамаг Монго...

Хабул хаан нь Чингис хааны элэнц эцэг бөгөөд Хамаг монголын анхны хаан юм. Хабул XI зууны сүүлчээр (1084 он) Тумбинай сэцэний хоёр хөвүүний ахмад нь болон төрсөн гэж Нууц товчоонд дурдсан бол Рашид-Ад-Диний «Судрын чуулган»-д Тумбинай ханы зургаа дахь хөвүүн, түүний бага хатны ууган хүү болон төрсөн гэж өгүүлсэн байдаг. Хабул хаан бол Бодончарын наймдугаар үеийн ач юм.

Хабул хааны түүх

Хабул хаан хар багаасаа Онон мөрний усанд шумбаж, сайн усчин болжээ. Тэрбээр бүтэн хонины мах идэж дуустал усан дор байж чаддаг ажээ. Хамаг монгол улс Хабул хааны үед хүчирхэгжиж, гадаадад нэр нь алдаршив. ...

Хамаг Монгол нь 12-р зууны үед Боржигин овог аймгуудыг нэгтгэсэн Онон мөрний эх хавьд нутагладаг монгол аймаг байжээ. 1130-аад, 1140-өөд онуудад Хамаг Монголыг Хабул хаан захирч байсан. Хабул хаан Алтан улсын эсрэг удаа дараа амжилттай дайтсаны эцэст ашигтай найрамдлын гэрээ байгуулж өөрийгөө Хамаг Монголын хаан гэж хүлээн зөвшөөрүүлж байсан байна. Хабул хаан хэдий долоон хүүтэй байсан ч нас барсны дараагаар Амбагай хаанд хаан ширээгээ залгамжлуулсан байна. Амбагай хааныг Татар аймгийнхан барьж Алтан улсад хүргүүлэн модон илжигт тэлэн алж байжээ. Амбагайн дараа Хабул хааны хүү Хотала хаан с...